Angelus Silesius, Bernhard Rosa and Michael Willmann or Mysticism and Art in Silesia during the Baroque Period

Kód výsledku v IS VaVaI

<a href="https://www.isvavai.cz/riv?ss=detail&h=RIV%2F61988987%3A17250%2F24%3AA25039DN" target="_blank" >RIV/61988987:17250/24:A25039DN - isvavai.cz</a>

Výsledek na webu

<a href="https://wuwr.eu/produkt/angelus-silesius-bernhard-rosa-i-michael-willman-czyli-sztuka-i-mistyka-na-slasku-w-czasach-baroku/" target="_blank" >https://wuwr.eu/produkt/angelus-silesius-bernhard-rosa-i-michael-willman-czyli-sztuka-i-mistyka-na-slasku-w-czasach-baroku/</a>

DOI - Digital Object Identifier

—

Jazyk výsledku

polština

Název v původním jazyce

Angelus Silesius, Bernhard Rosa i Michael Willmann, czyli sztuka i mistyka na Śląsku w czasach baroku

Popis výsledku v původním jazyce

Nie ulega wątpliwości, że śląska mistyka XVII wieku robi dzisiaj światową karierę, a jej najwybitniejsi przedstawiciele, jak Jacob Boehme, czy Johannes Scheffler, znany jako Angelus Silesius, cieszą się obecnie sławą, o której mogą jedynie śnić współcześni śląscy poeci i filozofowie. Atrakcyjność kulturowa dzieł śląskich mistrzów duchowości już od wielu lat była przedmiotem zainteresowania nie tylko europejskich teologów i filozofów, ale także artystów, takich jak – przykładowo – William Blake czy Philipp Otto Runge. Paradoksalnie o wiele mniej wiemy o relacjach między mistyką a sztuką na dawnym Śląsku. Kwestia ta nie stała się dotąd przedmiotem żadnej monografii, a w nielicznych naukowych artykułach do dziś pobrzmiewa teza Dagoberta Freya z 1938 r. o mistycznym uduchowieniu (schlesischer Schwarmgeist) całej kultury Śląska, które miałoby się objawiać zarówno w pismach śląskich mistyków, jak i w powstałych na Śląsku dziełach sztuki, które charakteryzowały się nieklasyczną, ekspresyjną formą oraz specyficzną tematyką.Takie typowe dla heglowskiej metodologii podejście sprawiło, że dotychczasowym badaczom umknął fakt niezwykły i – z europejskiego punktu widzenia – wyjątkowy, a mianowicie wspólna inicjatywa śląskich mistyków i artystów, która miała na celu stworzenie takich dzieł sztuki, które miały służyć pomocą w masowej mistycznej pobożności. Inicjatywa ta najprawdopodobniej narodziła się w wyniku współpracy, jaką Angelus Silesius od co najmniej 1671 roku aż do swojej śmierci w 1677 roku podjął z opatem klasztoru Cystersów w Krzeszowie (Grüssau), wielkim zapomnianym mistykiem śląskim. Za pieniądze krzeszowskiego opactwa zostały ponownie wydane najważniejsze dzieła Angelusa Sielsiusa. W 1675 roku nyską drukarnię Ignatza Schubarta opuścił słynny Cherubinischer Wandersmann, będący poszerzoną wersją wcześniejszego dzieła Silesiusa Geistliche Sinn- und Schlussreime z 1657 roku. Rok później w tej samej drukarni ukazało się kolejne dzieło Köstliche Evangelische Perle, będące przygotowanym przez Silesiusa tłumaczeniem na język niemiecki niderlandzkiego traktatu mistycznego z początku XVI wieku. Wreszcie w 1677 roku pod tytułem Ecclesiologia oder Kirche=Beschreibung opublikowane zostało opus magnum Silesiusa jako kontrreformacyjnego polemisty – monumentalny zbiór jego 55 pism polemicznych, które były pojedynczo wydawane w latach 1663-1675.Współpraca Rosy z Angelusem Silesiusem była zapewne także kluczowa dla wypracowania w krzeszowskim opactwie nowego modelu mistycznej pobożności. Ta dotąd elitarna i na ogół związana z osobami duchownymi oraz zawężona wyłącznie do klasztornych murów forma bezpośredniego doznania istoty Boskiej w krzeszowskich inicjatywach uległa swoistemu umasowieniu i popularyzacji. Elementy mistyki zostały bowiem integralnie połączone z propagowanymi przez krzeszowskie opactwo rozmaitymi formami masowej pobożności. Ten nowy, masowy i kontrreformacyjny model mistycznej pobożności odpowiadał także specyficznej roli, jaką cysterskie klasztory spełniały na Śląsku. Dawniej zamknięte i odseparowane od świeckiej części społeczeństwa klasztorne zgromadzenia o kontemplacyjnym charakterze w XVII wieku na Śląsku przeistoczyły się w administracyjno-sądownicze centra, które stały się głównymi ośrodkami śląskiej kontrreformacji. Tej nowej roli cysterskich klasztorów na Śląsku została podporządkowana także tak charakterystyczna dla życia monastycznego cystersów mistyczna duchowość.Już w 1669 roku zostało założone w Krzeszowie przez opata Rosę bractwo św. Józefa, a dziewięć lat później kłodzką drukarnię Ignatza Schubarta opuścił przeznaczony dla członków krzeszowskiej konfraterni modlitewnik Ehren=Kränzlein, w którym wyłożone zostały podstawy mistyki Trójcy Stworzonej (Jezus, Maria i Józef) wraz z kulminacyjnym misterium mistycznych zaślubin „Duszy” z Trójcą Stworzoną. W 1672 roku krzeszowski opat rozpoczął w Krzeszowie budowę pierwszej na Śląsku kalwarii, którą utworzył bogaty 32-stacjowy zespół kaplic rozmierzonych ściśle według tzw. miar jerozolimskich. Ukończenie prac nad kalwarią zbiegło się z publikacją w 1682 roku w Kłodzku kalwaryjskiego kancjonału Schmerzhaffter / Lieb= und / Kreutz=Weeg, w którym znalazła się obszerna lekcja oblubieńczej mistyki pasyjnej dla przybywających na kalwarię pątników. W latach 1674–1675 z fundacji opata Rosy w leśnej miejscowości Betlejem (Bethlehem) w odległości 2 kilometrów od krzeszowskiego opactwa wzniesiona została kaplica Groty Narodzenia Pańskiego jako wierna kopia rzeczywistej groty w Betlejem w Ziemi Świętej. Z myślą o licznych pielgrzymach, którzy przybywali do betlejmskiej kaplicy, w 1678 roku w Kłodzku (Glatz) ukazał się betlejemski modlitewnik i śpiewnik Liebliche Rose von Jericho, w którym zawarty został wykład mistyki Dzieciątka Jezus. W 1687 roku opat Rosa osobiście poświęcił nowy kościół w miejscowości Podlesie koło Lubawki (Ullersdorf), który stał się ośrodkiem kultu Czternastu Świętych Wspomożycieli, a jeszcze w tym samym roku na potrzeby wiernych opublikowana została pierwsza edycja modlitewnika Hülff in der Noth, w którym znalazły się elementy mistyki Trójcy Stworzonej. Ten konglomerat różnych form propagowanej przez krzeszowskich cystersów mistycznej pobożności spajał odnowiony przez opata Rosę kościół klasztorny w Krzeszowie, w którego ołtarzu głównym w 1678 roku umieszczone zostało płótno z pierwszym na Śląsku monumentalnym przedstawieniem Wniebowzięcia NMP jako sceny mistycznych zaślubin Marii-Oblubienicy z Chrystusem-Oblubieńcem (od 1728 roku w ołtarzu głównym w kaplicy pałacowej w Zastrużu (Sasterhausen)).Wszystkie formy masowej mistycznej pobożności, promowane przez opactwo cystersów w Krzeszowie, były ściśle powiązane z wykorzystaniem dzieł sztuki. Do ich wykonania zaangażowani byli wybitni artyści: rzeźbiarz Georg Schrötter, miedziorytnicy z Augsburga, Norymbergi i Brzegu (Brieg), a przede wszystkim znakomity malarz z Lubiąża (Leubus) – Michael Willmann, który był głównym autorem krzeszowskich „mistycznych” przedstawień. Niestety do naszych czasów nie zachowało się rzeźbiarskie i malarskie wyposażenie kaplicy Groty Narodzenia Pańskiego w Betlejem koło Krzeszowa, której głównym elementem była szopka z rzeźbionymi postaciami (G. Schrötter). Jego malarską parafrazą był znakomity cykl obrazów Johanna Claessensa Zwiastowanie pasterzom, Pokłon Pasterzy i Pokłon Trzech Króli, stworzony w 1700 roku dla kaplicy pałacu opatów krzeszowskich w Zastrużu. Dewocyjną wersją tych przedstawień, które miały służyć potrzebom mistycznego kultu nowo narodzonego Jezusa, były graficzne wizerunki drewnianej figurki krzeszowskiego Emmanuela, tworzone masowo w śląskich i augsburskich pracowniach graficznych. Wprowadzenie do praktyk pobożnościowych członków bractwa św. Józefa mistycznych zaślubin duszy z Trójcą Stworzoną wiązało się z pojawieniem się licznych dewocyjnych przedstawień Trójcy Stworzonej, takich jak Pocałunek Marii i Pocałunek św. Józefa, zaprojektowanych przez Willmanna. To oryginalne wykorzystanie pocałunku jako obrazu mistycznego zjednoczenia (unio mystica) zostało bez wątpienia zaczerpnięte z dzieł św. Bernarda z Clairvaux. Związany z krzeszowską kalwarią mistyczny kult Pasji Chrystusa zyskał wizualną oprawę w formie 32 graficznych ilustracji do modlitewnika Schmerzhaffter Lieb= und Kreutz=Weeg, również zaprojektowanych przez Willmanna. Sceny te były nie tylko ściśle związane z tekstem modlitewnika, stając się integralną częścią modlitewnej medytacji, ale także towarzyszyły pielgrzymom na krzeszowskiej Kalwarii w monumentalnej formie malowanych obrazów. Ponadto w latach 1694-1696 Willmann zaprojektował serię graficznych wizerunków błogosławionych i świętych zakonu cystersów, ukazanych w większości w scenach mistycznych wizji. Przedstawienia te służyły jako swoiste wizerunki exemplum pietatis dla chrześcijan, którzy dzięki krzeszowskim inicjatywom wkraczali na drogę mistycznego wtajemniczenia. „Mistyczny” charakter tych dzieł znalazł odzwierciedlenie również w ich formalnej warstwie. Podstawową cechą wszystkich scen jest bowiem figuralność, zatrzymana narracja i teatralizacja. Przejawiało się to poprzez zacieranie granicy między dziełem sztuki a rzeczywistością widza, nawiązywanie emocjonalnego kontaktu z widzem przez postacie z planu przedstawienia, a także obecność na scenie osób, z którymi widz mógł się utożsamić. Dążenie chrześcijanina do mistycznego zjednoczenia z Chrystusem oznaczało w języku dewocyjnego przedstawienia zapewnienie widzowi wrażenia uczestnictwa w przedstawionych scenach i utożsamienia się z przedstawionymi tam postaciami. Wielka dynamika wyżej przedstawionych mistycznych inicjatyw krzeszowskiego opactwa uległa znacznemu osłabieniu już na początku lat dziewięćdziesiątych XVII wieku. Z jednej strony zjawisko to było związane z coraz słabszymi siłami samego opata Rosy, który zmarł w 1696 roku. Z drugiej strony, wielki cios wszystkim mistycznym inicjatywom przyniosło potępienie Miguela Molinosa i jego mistycznej doktryny – kwietyzmu. Zupełnie inaczej wyglądała jednak sytuacja z krzeszowskimi „mistycznymi” przedstawieniami, które można uznać za jedne z najpopularniejszych scen religijnych w kulturze duchowej całego Śląska aż do końca XVIII wieku. Trudno byłoby znaleźć na Śląsku kościół czy klasztor, w którym brakowało by przedstawień Pocałunków Marii czy Pocałunków św. Józefa, dzieł opartych na ilustracjach do modlitewnika Schmerzhaffter / Lieb= und / Kreutz=Weeg czy graficznych wizerunkach błogosławionych i świętych zakonu cysterskiego. Krzeszowskie wizerunki są także cenną wskazówką dla coraz liczniejszych badaczy związków między mistyką i sztuką. W dobie powszechnego nadużywania słowa „mistyczny” w stosunku do dzieł sztuki mamy tutaj dość precyzyjny obraz sztuki, którą współtworzyli sami mistycy i która miała służyć mistycznej pobożności.

Název v anglickém jazyce

Angelus Silesius, Bernhard Rosa and Michael Willmann or Mysticism and Art in Silesia during the Baroque Period

Popis výsledku anglicky

There is no doubt that 17th-century Silesian mysticism is enjoying a worldwide success today, and its most prominent representatives like Jacob Boehme and Johannes Scheffler, known as Angelus Silesius, have achieved fame that modern Silesian poets and philosophers can only dream of. The cultural appeal of the works of the Silesian masters of spirituality has for many years attracted the interest of not only European theologians and philosophers, but also of artists like William Blake and Philipp Otto Runge. Paradoxically, we know much less about the relation between mysticism and art in Silesia of that era. The issue has not yet become the subject of any monograph, and the few scholarly articles that have been published still echo Dagobert Frey’s 1938 thesis of mystical spirituality of the entire Silesian culture, which is apparently manifested both in the writings of the Silesian mystics and in works of art that originated in Silesia, and are characterized by non-classical, expressive form and unique subject matter. Such an approach, typical of Hegelian methodology, has caused previous researchers to miss an unusual and—from a European point of view—unique fact, namely, the Silesian mystics and artists’ joint initiative to create works of art that would provide support in mass-scale mystical devotion. The initiative may have emerged from the collaboration between Angelus Silesius and the abbot of the Cistercian monastery in Krzeszów (Grüssau), a great forgotten Silesian mystic. The collaboration lasted from at least 1671 until Silesius’ death in 1677. Funds from the Krzeszów abbey were used to fi nance the republication of Angelus Silesius’ most important works. In 1675 Ignatz Schubart’s printing house in Nysa produced the famous Cherubinischer Wandersmann, an expanded version of Silesius’ earlier work, Geistliche Sinn- und Schlussreime, from 1657. A year later, the same printing house published another work, Köstliche Evangelische Perle, which was Silesius’ translation into German of a Dutch mystical treatise from the early sixteenth century. Finally, the year 1677 saw the publication of Ecclesiologia oder Kirche=Beschreibung, the magnum opus of Silesius as a Counter-Reformation polemicist. It was a monumental collection of his 39 polemical writings, which had been earlier published separately between 1663 and 1675. Rosa’s collaboration with Angelus Silesius must have also been fundamental in the development of a new model of mystical piety at the Krzeszów abbey. This hitherto elite form of direct experience of the Divine, usually associated with men and women religious, and confined exclusively monastery walls, became a popular, mass phenomenon, as it were, in the Krzeszów initiatives. Elements of mysticism were integrally combined with various forms of mass piety promoted by the Krzeszów abbey. This new, mass-scale and Counter-Reformation model of mystical piety also corresponded to the unique role played by Cistercian monasteries in Silesia. Formerly closed and separated from the secular part of society, in the seventeenth century contemplative congregations in Silesia were transformed into administrative and judicial centers, becoming the main centers of the Silesian Counter-Reformation. To this new role of Cistercian monasteries in Silesia was also subordinated mystical spirituality. As early as in 1669 Abbot Rosa founded the Confraternity of St Joseph in Krzeszów, and nine years later Ignatz Schubart’s printing house in Krzeszów produced a prayer book, Ehren=Kränzlein, intended for members of the Krzeszów confraternity and teaching the basics of the mysticism of the Created Trinity (Jesus, Mary and Joseph), culminating with the mystery of the mystical nuptials of the “Soul” with the Created Trinity. In 1672 the abbot of Krzeszów began constructing in Krzeszów the fi rst calvary in Silesia, which comprised a rich complex of chapels, consisting of 32 stations, arranged strictly according to the so-called Jerusalem measures. The completion of the calvary coincided with the publication in Kłodzko, in 1682, of a calvary hymnal, Schmerzhaff ter / Lieb= und / Kreutz=Weeg, which included an extensive lesson in nuptial passion mysticism for pilgrims coming to the calvary. In 1674–1675 a chapel of the Grotto of the Nativity was erected, as a foundation of Abbot Rosa, in the forest village of Betlejem (Bethlehem), two kilometres from the Krzeszów abbey, as a faithful copy of the real grotto in Bethlehem in the Holy Land. For the benefit of the many pilgrims who flocked to the Bethlehem chapel, a Bethlehem prayer book and songbook, Liebliche Rose von Jericho, containing a lecture on the mysticism of the infant Jesus, was published in 1678 in Kłodzko (Glatz). In 1687 Abbot Rosa personally consecrated a new church in the village of Podlesie near Lubawka (Ullersdorf), which became the center of the cult of the Fourteen Holy Helpers; later that year the first edition of the prayer book Hülff in der Noth was published. It featured elements of the mysticism of the Created Trinity. This conglomerate of various forms of mystical piety was held together by the Krzeszów monastery church, renovated by Abbot Rosa, in the main altar of which was placed, in 1678, a painting with the first monumental depiction in Silesia of the Assumption of the Blessed Virgin Mary as a scene of the mystical nuptials of Mary, the Bride, with Christ, the Bridegroom (since 1728 in Zastruże [Sasterhausen]). All the forms of popular mystical piety promoted by the Cistercian Abbey in Krzeszów involved the use of works of art. Outstanding artists were hired to make these works. They included the sculptor Georg Schrötter; copper engravers from Augsburg, Nuremberg and Brzeg (Brieg); and, above all, the brilliant painter from Lubiąż (Leubus) Michael Willmann, who was the main author of the Krzeszów “mystical” representations. Unfortunately, the sculptural and painting furnishings of the Grotto of the Nativity chapel in Bethlehem near Krzeszów, the main element of which was a nativity scene with carved figures (G. Schrötter), have not survived. They found their painted paraphrase in an excellent series of paintings by Johann Claessens—Annunciation to the Shepherds, Adoration of the Shepherds and Adoration of the Magi, made in 1700 for the chapel in the Krzeszów abbots’ palace in Zastruże. A devotional version of these representations, which were to serve the purposes of the mystical cult of the newborn Jesus, came in the form of graphic images of the wooden figure of the Krzeszów Emmanuel, created on a mass scale in Silesian and Augsburg workshops. The introduction into the devotional practices of the Confraternity of St Joseph of the mystical nuptials of the soul with the Created Trinity was associated with the appearance of numerous devotional representations of the Created Trinity, such as the Kiss of Mary and Kiss of St Joseph, designed by Willmann. This original use of the kiss as an image of mystical union (unio mystica) was undoubtedly inspired by the works of St Bernard of Clairvaux. The mystical cult of Christ’s Passion associated with the Krzeszów Calvary was given a visual setting in the form of thirty-two graphic illustrations for the prayer book Schmerzhaffter / Lieb= und Kreutz=Weeg, also designed by Willmann. Not only were these scenes closely linked to the text of the prayer book, becoming an integral part of the prayer meditation, but they also accompanied pilgrims at the Krzeszów Calvary in the monumental form of painted images. In addition, between 1694 and 1696 Willmann designed a series of graphic images of the blessed and saints of the Cistercian Order; they were mostly depicted in scenes of mystical visions. These representations served as images of exemplum pietatis for Christians who, thanks to the Krzeszów initiatives, entered the path of mystical initiation. The “mystical” nature of these works was also reflected in their form, for the basic feature of all the scenes is fi gural nature, halted narrative and theatricalization. This was manifested by the blurring of the boundary between the work of art and the reality of the viewer, the establishment of emotional contact with the viewer by the figures in the representation, as well as the presence of individuals with whom the viewer could identify. The Christian aspiration to a mystical union with Christ meant, in the language of devotional representations, providing the viewer with the impression of participating in the scenes depicted in these representations and identifying with the characters featured in the them. The great dynamism of the mystical initiatives of the Krzeszów Abbey waned considerably by the early 1690s. On the one hand this was associated with the failing health of Abbot Rosa himself, who died in 1696. On the other hand a severe blow was dealt to all mystical initiatives by the condemnation of Miguel Molinos and his mystical doctrine, Quietism. However, the situation was completely diff erent when it came to the Krzeszów “mystical” representations, which can be regarded as some of the most popular religious scenes in the spiritual culture of entire Silesia until the end of the eighteenth century. It would be difficult to find a church or monastery in Silesia without depictions of the Kisses of Mary or the Kisses of St Joseph, works based on illustrations for the prayer book Schmerzhaffter / Lieb= und / Kreutz=Weeg, or graphic images of the blessed and saints of the Cistercian Order. The Krzeszów images also provide a valuable clue for the growing number of scholars exploring the relationship between mysticism and art. In an era of widespread overuse of the word “mystical” with regard to works of art here we have a fairly accurate picture of art co-created by mystics themselves and intended to serve mystical piety.

Druh

B - Odborná kniha

CEP obor

—

OECD FORD obor

60401 - Arts, Art history

Projekt

—

Návaznosti

N - Vyzkumna aktivita podporovana z neverejnych zdroju

Rok uplatnění

2024

Kód důvěrnosti údajů

S - Úplné a pravdivé údaje o projektu nepodléhají ochraně podle zvláštních právních předpisů

ISBN

978-83-229-3811-9

Počet stran knihy

567

Název nakladatele

Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego

Místo vydání

Wroclaw

Kód UT WoS knihy

—